De energietransitie: stand van zaken

Waar kwam onze elektriciteit vandaan in 2023? Hernieuwbare energie blijft groeien en steekt hier en daar al fossiele bronnen voorbij.

Zelfs op de klimaatconferentie zijn ze het er ondertussen over eens: fossiele brandstoffen moeten de deur uit. Maar hoe vlot dat? De opgave is alleszins groot: in 2022 kwam nog 82% van de wereldwijde energiemix uit fossiele hoek en dat aandeel blijft al enkele jaren hardnekkig ter plaatse trappelen. Toch is er reden voor optimisme. Nu verschillende landen hun energiebalans opmaken voor 2023, blijkt eens te meer dat hernieuwbare energie record na record breekt.

België in de goede richting

Eerst eens kijken hoe het bij ons zit. Netbeheerder Elia publiceerde recent de cijfers voor de Belgische elektriciteitsmix in 2023. Zon en wind boeken een absoluut record met 21,5 TWh, een stijging van 23% ten opzichte van 2022. Daarmee dekten ze 28,2% van onze elektriciteitsmix in 2023, terwijl dat een jaar eerder nog maar 19,8% was. Maar dé grote spelers blijven wel aardgas (25,2%) en vooral nucleaire energie (41,3%).

Ons globale verbruik daalde het afgelopen jaar met 3,5%. Of dat goed nieuws is… daar kan over gediscussieerd worden. Wellicht is de afname vooral te wijten aan de energieprijzen, die wel al daalden maar nog steeds op een hoog niveau staan. Daardoor consumeren zowel particulieren als bedrijven minder en voor die laatste betekent dat een concurrentienadeel. Het is dus geen structurele daling, bijvoorbeeld omdat we efficiënter produceren of beter isoleren. Als de prijzen terug dalen, zal ook het verbruik terug toenemen. Zeker in combinatie met de toenemende elektrificatie in de vorm van warmtepompen en elektrische voertuigen. Die duurzamere technologieën zullen ons elektriciteitsverbruik zeker doen stijgen, maar gelukkig wel ons totale ENERGIEverbruik aanzienlijk doen dalen.

Europese hoogtepunten

Duitsland, Europa’s grootste economie, kon het afgelopen jaar voor het eerst meer dan de helft van het eigen verbruik invullen met hernieuwbare energie. Dankzij een stijging van 6,6% was groene stroom goed voor 55% van het totale verbruik. Daar horen wel enkele kanttekeningen bij. Ook in Duitsland daalde het totale verbruik, met 5,5%, omdat ook daar de industrie het lastig heeft met de hoge energieprijzen. Bovendien zit er bij die 55% ‘groene stroom’ nog een aandeel biomassa van 8,4% en of we dat nu wel of niet als hernieuwbaar mogen tellen… De meningen lopen uiteen.

Een heel erg gelijkaardig verhaal in Engeland. Afhankelijk van je mening over biomassa kon Engeland in 2023 voor de eerste keer of voor de derde keer ooit meer elektriciteit opwekken uit hernieuwbare bronnen. Opnieuw is er sprake van een afname in de vraag omwille van een moeilijke economische situatie. Maar ontegensprekelijk goed nieuws is dat elektriciteit afkomstig van kolen, toch wel dé vuilste soort, met 20% naar beneden duikelde. Dit jaar zou de laatste kolencentrale in Engeland de deuren sluiten.

De wereldspelers

De Verenigde Staten bereikten een iets bescheidener mijlpaal. Daar leveren wind en zon zo stilaan meer elektriciteit als steenkool. Nog niet op jaarbasis, maar de trend is wel duidelijk. Bovendien staan er de komende drie jaar nog eens 21 GW aan kolencentrales op sluiten, terwijl er geen nieuwe verwacht worden. Nieuwe zonneparken en windturbines staan wel op de planning. Met een beetje geluk komt er in dezelfde periode drie keer meer capaciteit bij in windenergie en liefst tien keer meer zonne-energie dan er kolenenergie op pensioen gaat. Een van de voorlopers in de Amerikaanse energietransitie is Hawaï, waar de laatste kolencentrale vorig jaar al op de schop ging. Voor Kerstmis kreeg de eilandstaat een dikke, vette batterij cadeau. Wie benieuwd is hoe batterijen en hernieuwbare energie de verschillende functies van fossiele centrales op een stroomnet kunnen overnemen, vindt in Hawaï een mooie case study.

En China? Daar vliegen de records alle kanten uit. Het bouwde in 2023 meer nieuwe zonne-energie dan de rest van de wereld samen in 2022, maar draait nog voor 70% op fossiele brandstoffen. Niemand produceert meer hernieuwbare energie dan China, maar ook niemand stookt meer kolen. Toch zijn er hoopvolle signalen dat zelfs in China de romance met kolen bekoeld raakt. Er staan nog wel veel nieuwe centrales op de planning, maar steeds vaker komen ze niet aan bouwen toe omdat hernieuwbare energie de kaas van hun brood eet.

De wereld

Eigenlijk maakt het niet zóveel uit welk land wat doet. De klimaatcrisis is een globaal probleem, uiteindelijk komt alle uitstoot toch in dezelfde atmosfeer terecht. Wij allemaal samen, leden van het menselijke ras, konden het afgelopen jaar 510 GW aan hernieuwbare energie uitbouwen. De helft meer dan vorig jaar en het 22ste record op rij.

Zal het genoeg zijn? Dat is een complexe vraag. En voor complexe vragen is er maar één adres: YouTube.