Extreme temperaturen ontploffen wereldwijd

In Noord-India waren zowel maart als april de warmste ooit, met temperaturen die geregeld boven de 43°C uitstegen. Daardoor ontplofte eind april de stortplaats Bahlswa. Pas twee weken later waren de laatste resten van het vuur geblust. Net op tijd voor een echt hoogtepunt in mei, toen bij 49°C zelfs de vogels zo erg oververhitten dat ze uit de lucht neervielen.

Extremen in alle richtingen

Op maandag 3 juli werd het record voor de hoogste gemiddelde luchttemperatuur aan het aardoppervlak gebroken: 17,01°C. Daarmee kondigde juli zich onmiddellijk aan als een waardige opvolger voor de afgelopen junimaand, die zowel in Azië als in Europa verschillende records brak. In België oversteeg de gemiddelde temperatuur voor juni voor het eerst 20°C. Daarmee maakten de gemiddelden meteen een grote sprong. Waar warmterecords meestal met een tiende van een graad worden verbroken, lag het vorige record, dat in 2003 en 1976 werd behaald, met 19,3°C bijna een graad lager.

Ook het oceaanwater maakt al een maand lang alle voorgaande temperatuurrecords in. Met een oppervlaktetemperatuur van 20,9°C zijn onze oceanen warmer dan ze ooit zijn geweest. Zulke mariene hittegolven komen steeds vaker voor – negen keer vaker dan in een wereld zonder klimaatverandering. Dat is gedeeltelijk het gevolg van de klimaatverandering, maar kondigt ook de start aan van El Niño. Dat natuurlijk fenomeen keert gemiddeld om de 2 tot 7 jaar terug en zorgt ervoor dat het water in de oostelijke Stille Oceaan warmer wordt dan gemiddeld. Dat zorgt dan weer wereldwijd voor een heel gamma aan extreme(re) weerpatronen.

In sommige werelddelen, zoals de Hoorn van Afrika en het zuiden van de Verenigde staten, zal het behoorlijk natter worden. Andere regio’s, waaronder Canada en het Amazonewoud zullen dan weer met droogte te kampen krijgen. Zeker in Australië kan dat, samen met de extreme hitte, zorgen voor extra bosbranden.

Heet op de werkvloer

Die extreme hitte zal verrijkende gevolgen hebben, dat is zeker. Niet alleen voor de economie – fysieke arbeid wordt quasi-onmogelijk bij de huidige hoogste temperaturen, waardoor werklui bijvoorbeeld ’s nachts al hun werkdag beginnen – maar ook voor onze gezondheid. In heel wat landen in Afrika en Azië maken de temperaturen het nu al regelmatig ondragelijk om te werken. Landarbeiders nemen daar hun toevlucht tot een voortdurende voorraad pijnstillers en andere medicatie om koorts en permanente lichamelijke schade zo lang mogelijk af te weren.

Als mensen het warm krijgen, koelt het lichaam zichzelf namelijk af door te zweten. Maar eens de temperaturen te hoog worden kan dat leiden tot dehydratatie, waardoor er zich op termijn nierklachten kunnen voordoen. Het hart moet steeds harder werken om bloed door het lichaam te sturen en het af te koelen, wat zorgt voor een hogere hartslag en minder bloed in de hersenen. Dat kan op zijn beurt weer zorgen voor ‘hittebrein’: een mentale mist die het moeilijker maakt om te focussen.

Een combinatie van hitte en vochtigheid kan die effecten nog verergeren: op een bepaald punt kan het menselijk lichaam, ongeacht hoeveel het zweet, zichzelf niet voldoende afkoelen en kan er een (dodelijke) koorts ontstaan. Als de luchtvochtigheid in de omgeving te hoog is, kan dat zweet namelijk niet meer verdampen en het is juist het proces van verdamping dat voor verkoeling zorgt.

Dit systeem wordt uitgedrukt met de natte-boltemperatuur (wet-bulb temperature, ofwel WBT) Die meten we door een thermometer in een vochtige doek te wikkelen, zodat de luchtvochtigheid –en dus de bijdrage van verdamping- mee in het meetresultaat zit. Expertes nemen aan dat mensen bij een WBT van 35°C maximaal 6 uur kunnen overleven. Dat vertaalt zich naar een droge temperatuur van 40°C met een vochtigheidsgraad van 75%, maar uit nieuw onderzoek blijkt dat gevaarlijke natte-boltemperaturen nog een aantal graden lager zouden kunnen liggen, rond de 30°C.

Drukkend voor de gezondheidszorg

Om aan die warmte te ontsnappen, zoeken veel mensen verlichting in verkoelingssystemen zoals airco, maar ironisch genoeg dragen ze daarmee ook bij aan de opwarming van de aarde. Tegelijk worden ze zo afhankelijk van die systemen, net op die momenten dat de kans een stuk groter is dat ze wegvallen, bijvoorbeeld door problemen met het elektriciteitsnet. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat de hele samenleving stilvalt: bedrijven gaan dicht, scholen sluiten, en mensen sterven.

Als in Phoenix, Arizona (VSA) bijvoorbeeld de stroom zou uitvallen tijdens een hittegolf, hebben bijna 800.000 mensen dringende medische hulp nodig omwille van de hitte. Zo’n 12.800 mensen zouden het niet overleven. Ter vergelijking: de ziekenhuizen in de stad hebben allemaal samen maar 3.000 bedden voor spoedeisende hulp.