UPV textiel: Nederlandse primeur, waar staat België?

Duurzaam textiel zou je kunnen zien als een zogenaamd ‘wicked problem’: een probleem dat moeilijk op te lossen valt omdat er veel onderling afhankelijke factoren bestaan, geen duidelijke eindverantwoordelijke is en technische kennis ontbreekt. De waardeketen van textiel is vaak verspreid over de hele wereld, met een resem onderaannemers, distributeurs, producenten, retailers… Die kunnen allen naar elkaar en/of naar de consument wijzen als verantwoordelijke. Bovendien is recyclage van textiel een stevige uitdaging, onder meer omdat kledingstukken uit verschillende materialen bestaan en de vezels bij recyclage korter worden en dus aan kwaliteit inboeten. Zeker in de textielsector is hergebruik dus van groot belang. Maar zover komt het vaak niet. Heel wat textiel komt nog steeds in de verbrandingsoven terecht. Van de kledingstukken en schoenen die we in Europa online kopen, vernietigen we bijna een op de tien zonder ze ooit te gebruiken.

Zo’n wicked problem benaderen we liefst van alle kanten tegelijk: de consumenten sensibiliseren, ecodesign, betere inzameling, verantwoorde marketing, hoogwaardige recyclage… Daarom wil de Europese Unie een Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) voor textiel invoeren. De ‘economische actoren’ die textiel op de markt brengen, moeten dan opdraaien voor de kosten van het inzamelen, sorteren en recycleren. De UPV financiert niet alleen de circulaire keten, maar moet de producenten ook aansporen om zelf duurzamer te handelen en zo hun kosten te drukken.

Nederland anticipeert

Nederland besloot, net als Frankrijk, om een voorsprong te nemen op het Europese beleid en heeft al sinds 1 juli 2023 een UPV voor textiel. Zoals gebruikelijk, richtte de sector zelf een producentenorganisatie op om de verschillende actoren samen te brengen, te ondersteunen en inzameling, hergebruik en recyclage te organiseren. Helemaal nieuw is dat milieuorganisatie Fair Resource deze week ook een producentenorganisatie oprichtte: Collectief Circulair Textiel. Ze doen dat naar eigen zeggen om meer focus te leggen op inclusieve besluitvorming en transparantie en verder te gaan dan de sturing op lage kosten. Wie in Nederland nieuwe textielproducten in de handel brengt, kan zich vanaf nu dus ook bij Collectief Circulair Textiel aanmelden. Daarnaast wil de organisatie nauw samenwerken met de inzamelaars, recycleerders, gemeenten en andere stakeholders om een systeem op te zetten dat verder gaat dan de wettelijke doelstellingen.

België bestudeert

België beschikt voorlopig nog niet over een wettelijk vastgelegde UPV textiel, maar we hebben wel al een producentenorganisatie: Circletex. Voorlopig fungeert die als een soort vrijwillige UPV, ter voorbereiding van de komende Belgische wetgeving. Daarvoor moeten vier regeringen overeenkomen, dus het is nog niet duidelijk wanneer die er precies zal komen. Er is wel al een DRAFT ISA-akkoord, waarin Brussel, Vlaanderen en Wallonië beloven werk te maken van een eengemaakte UPV. De ambitie van Circletex is om meteen voor een UPV 2.0 te gaan. Die zou op een breder gamma van textielproducten van toepassing zijn, verhuurders en eigenaars van textielproducten betrekken en omvat ook alle details van producten zoals gespen, knopen en labels.

De impact van een UPV blijft uiteraard niet beperkt tot de producenten. JBC sloot zich ondertussen aan bij Circletex, als eerste grote moderetailer. En ook HERW!N, het collectief van sociaal circulaire ondernemers in Vlaanderen, volgt de situatie op de voet. In hun position paper trekken ze de aandacht op een aantal principes die ze essentieel achten voor een UPV textiel. Zo hechten ze veel belang aan lokaal hergebruik, want Europa exporteert nu heel veel gebruikt textiel. De helft daarvan gaat naar Afrika, waarbij de grens tussen tweedehandskledij en het dumpen van textielafval vaak flinterdun is. Lokaal hergebruik is bovendien een belangrijke stimulans voor de sociale economie. HERW!N pleit daarom ook voor een sterke samenwerking tussen de producentenorganisaties en de kringloopsector. Op dat vlak kunnen we dus wellicht lessen trekken uit de ervaringen van Collectief Circulair Textiel.

De consument spendeert

Hoe zit het dan met de Uitgebreide Consumentenverantwoordelijkheid? Ok, officieel is dat geen ding. Maar laat dat je niet tegenhouden om met je portefeuille te stemmen. Bijvoorbeeld in het magische Düsseldorf, bekend om zijn… pittoreske … umlaut! (ik heb werkelijk geen idee, mijn effen zwarte T-shirts komen van de Gulden Schaar in Tienen) Maar de mensen van COSH! kennen de retailsector van Düsseldorf wél op hun duimpje en met hun nieuwe Conscious Shopping Map gidsen ze jouw shoppingspree langs de meest duurzame adressen. Zoals de milieubewuste kleding van Green Guerrilla’s of het tweedehandsextravanganza bij Koko Selected. Het aanbod is -naar ’t schijnt- zo overweldigend dat je in stijl achterover valt.