MVO debat: Hoe evolueren we naar een slimme en duurzame zorgsector?

MVO Vlaanderen: Wat is vandaag de grootste maatschappelijke uitdaging voor de zorgsector?

Katrien Kimpe: De zorgsector is in transitie. Heel wat zorgactoren kampen met financiële druk, maar misschien is dit wel het teken dat we die zorg anders moeten gaan organiseren. Zo kunnen we op een innovatieve manier inzetten op een goede arbeidsorganisatie en bijvoorbeeld zorgen dat we dubbel of onnodig werk vermijden. Of mensen inschakelen voor taken die ze nu – door strikte wetgeving – niet mogen uitvoeren, maar waar ze wel de competenties voor hebben. En dan komen we al snel bij het people verhaal, waar volgens mij de grootste uitdaging ligt voor de zorgsector. Door ervoor te zorgen dat iedereen een verantwoordelijke job krijgt, kunnen we de zorg efficiënter gaan organiseren. Ik zag onlangs een reportage over een project in de thuiszorg waarbij de patiënt de chemotherapiemedicatie thuis toegediend kreeg, iets wat normaal gezien enkel in het ziekenhuis gebeurt. Dergelijke projecten die nieuwe mogelijkheden aftoetsen, zijn cruciaal.

An-Rose Vandewinckele: Onze werkzoekenden hebben heel veel potentieel om in een nieuw zorgverhaal hun plek in te nemen en een waardevolle bijdrage te leveren, maar worden tegengehouden door de wetgever omdat ze niet in het bezit zijn van een specifiek attest.

MVO Vlaanderen: Hoe kunnen we dit oplossen?

Kimpe: De Flanders’ Care zoekconferentie “Slimmer zorgen voor morgen” bracht vorig jaar 80 mensen uit verschillende hoeken van de zorgsector bijeen om over deze kwestie, maar ook over andere opportuniteiten, na te denken. Hier zijn twee sporen uitgekomen. Enerzijds werd onderzocht hoe aanpassingen in het regelgevend kader de overgang naar een efficiëntere zorgsector kunnen vergemakkelijken. Prof. Dr. Herman Nys heeft deze opdracht op zich genomen en zal op 22 april tijdens het forum ’Slimmer zorgen voor morgen’ zijn bevindingen presenteren. Anderzijds is er ook aan de sector zelf gevraagd om, gegeven de huidige wetgeving, toch al te starten en nieuwe mogelijkheden te exploreren. Ook hiervan komen op 22 april een aantal voorbeelden aan bod.

Vandewinckele: Ik denk inderdaad dat het – onder impuls van Flanders’ Care – belangrijk is om met een aantal innovatieve pilootprojecten op de vloer te beginnen experimenteren.

MVO Vlaanderen: De wetgeving moet aangepast worden om het inzetten van zorgpersoneel efficiënter te organiseren. Wat nog?

Vandewinckele: Als we echt iets willen veranderen, moeten we veel meer gaan samenwerken. Dat vraagt om over schotten en sectoren heen met elkaar in contact te komen en te zoeken naar win-winoplossingen.

Karen Pieters: Als ziekenhuis zijn wij daar ook mee bezig, maar dat veranderingsproces is niet evident. Iedereen zit in zijn eigen huis en wil dit zo goed mogelijk beschermen. Die mentaliteit moet veranderen. Het beeld van het ziekenhuis op de top van de berg waar iedereen naartoe komt, is voorbij gestreefd. Als je beter met middelen wil omgaan, moet je nadenken over hoe je patiënten langer thuis kan houden, en dus zoveel mogelijk uit de dure setting van een ziekenhuis. Dit kan bijvoorbeeld door meer thuiszorgvormen en zorg in rusthuizen. Maar we moeten ook kijken naar technologische ontwikkelingen en hoe de industrie en nieuwe werkvormen hierbij kunnen helpen.

MVO Vlaanderen: Het is opvallend dat u dit vertelt. Is dit geen bedreiging voor het voortbestaan van ziekenhuizen?

Pieters: Ik zie het als een opportuniteit. Als we écht patiëntgericht zijn, moeten we ook durven kijken wat het beste is voor de patiënt.

Vandewinckele: Er zijn in de zorgsector heel wat opportuniteiten, net omdat de groep zorgbehoevenden groter wordt. De denkoefeningen die moeten gebeuren, zijn: hoe diversifiëren we ons aanbod, hoe houden we het betaalbaar en hoe ondersteunen we mensen zolang mogelijk in hun individueel traject? Want de tendens is dat zorg meer rond de mensen moet georganiseerd worden en minder vanuit instanties als ziekenhuizen en woonzorgcentra. Toch denk ik dat bestaande instanties perfect een rol kunnen spelen in deze nieuwe vormen van zorg, maar niet meer zozeer vanuit de vier muren.

Pieters: Het is belangrijk om met alle verschillende instanties naar samenwerkingsverbanden te evolueren en zorgpaden uit te bouwen rond de patiënt. En dan heb ik het over samenwerking tussen ziekenhuizen, ouderenzorg, thuiszorg, huisartsen, industrie en tewerkstellingsorganisaties.

MVO Vlaanderen: Zijn er voorbeelden van succesvolle samenwerkingen in de zorgsector?

Pieters: In de psychiatrische zorg is men al langer in die richting aan het evolueren. De overheid heeft daar ingezien dat de psychiatrische zorg meer ‘vermaatschappelijkt’ moet worden en is het aantal psychiatrische bedden in ons land gaan afbouwen. Door samenwerking te stimuleren tussen verschillende spelers, waaronder huisartsen, thuiszorg, beschut wonen en het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, probeert men patiënten toch nog in de maatschappij op te nemen en aan het werk te houden.

Vandewinckele: Wij zijn met Levanto ook actief in dergelijke activerende zorgtrajecten waar die verschillende actoren samenwerken en een traject op maat maken. En daar zijn eigenlijk hele mooie resultaten te boeken. Alleen vraagt dat ongelooflijk veel overleg en heel veel respect voor elkaars expertise.

MVO Vlaanderen: Initiatieven als eHospital van MediAngels en het OpenHealth platform van Bupa begeleiden mensen vanachter hun computer met specifieke zorgbehoeften. Is dit de toekomst?

Vandewinckele: Dergelijke initiatieven passen perfect in het verhaal dat mensen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving hun plan willen kunnen trekken. Waar we naartoe moeten en waar ik denk dat mensen nood aan hebben, is dat de patiënt centraal staat en een aantal dingen zelf kan beslissen.

Kimpe: De gehandicaptenzorg werkt binnenkort met rugzakfinanciering, waarbij een deel van de financiering van instellingen via de gebruiker gaat. Dit zorgt ervoor dat de gebruiker zelf kan beslissen of hij zijn centen voor zorgverlening aan een bepaalde instelling geeft, of liever aan zijn buurman, bij wijze van spreken.

Pieters: Als je de patiënt dit zelf laat beheren, hoe ga je dan die informatie delen tussen de verschillende zorgverstrekkers? Dat is een zeer belangrijke vraag.

Kimpe: Absoluut. We moeten vermijden dat deze elektronische platformen zorgen voor een nieuw schot. Het nieuwe decreet over gegevensdeling in de gezondheids-en welzijnssectoren moet daar de basis voor leggen.

Vandewinckele: Als we over sectoren heen gaan werken, is het cruciaal om stil te staan bij welke informatie cruciaal is om te delen en welke niet. Dat is niet evident, want het gaat ook over issues van privacy.

MVO Vlaanderen: Zijn er genoeg initiatieven in de praktijk die een slimme en duurzame zorgsector stimuleren?

Vandewinckele: Er zijn heel wat initiatieven actief, zeker ook vanuit de overheid. Zo zijn we met Levanto betrokken bij Flanders Synergy, dat innovatieve arbeidsorganisaties promoot en bevordert. Ook dat is een zeer relevant aspect voor de zorg. Dan is er nog de Sociale Innovatiefabriek, die echt op zoek gaat naar systemische veranderingen. De overheid moet wel oppassen dat deze initiatieven niet te veel los van elkaar gaan werken.

Kimpe: Ik volg deze analyse, alhoewel dat Flanders’ Care juist de bedoeling heeft om al deze verschillende initiatieven op elkaar af te stemmen. Maar daar kunnen nog meer stappen gezet worden. Het is geen gemakkelijke kwestie, alleen al omdat een programma zoals Flanders’ Care als onderdeel van Vlaanderen in Actie een samenwerking is van verschillende beleidsdomeinen en onder de verantwoordelijkheid van vier ministers valt. Dat vergt heel wat engagement van alle partijen.

MVO Vlaanderen: Gaat de evolutie snel genoeg?

Vandewinckele: Het kan altijd sneller gaan, maar ik zie wel de juiste zaken in beweging komen vandaag. Het is niet evident om een sector om te vormen die heel sterk in instituten gegoten is. Betonformaties haal je niet zomaar naar beneden met een bankhamertje. Zoiets vergt veel tijd en energie.

Pieters: We gaan zeker de goede richting uit, maar een cruciale factor is durf. Durf om een stukje van je eigenheid op te geven en samen te werken. Als we echt serieuze verandering willen, moeten we bovendien structurele wijzigingen doorvoeren en andere soort financieringsvormen opzetten. Want heel vaak struikelt het daarover. We kunnen heel goede ideeën hebben, maar als deze niet structureel ondersteund worden, stop het.

MVO Vlaanderen: We eindigen graag op een positieve noot. Van welke recente gebeurtenissen of concrete projecten worden jullie enthousiast?

Kimpe: De Zorg Proeftuinen en demonstratieprojecten staan bol van de mooie voorbeelden. Ik denk aan een zorgorganisatie die fixatievrij wil gaan werken en hier een concreet project rond opzet, inclusief opleiding van het personeel. Of iemand die een systeem heeft ontwikkeld dat patiënten toelaat bij de apotheker zelf een aantal parameters (cholesterol, bloeddruk) te meten. Maar dat kunnen even goed kleinere projecten zijn, die ook waardevol zijn. Zo leerde ik onlangs op Zorgidee, een symposium voor innovaties in de zorg, twee dames kennen die een product ontwikkeld hadden om een stoma te verbergen.

Vandewinckele: Ik denk dat het belangrijk is om dergelijke inspirerende voorbeelden naar voren te brengen en te delen. Ook initiatieven uit andere landen, want we moeten hier niet perse het warme water uitvinden.

Pieters: Deze initiatieven helpen ook om de taalbarrière tussen de zorgsector en de industrie – denk aan medische firma’s, producenten van medische gebruiksmiddelen – te verlagen. Want ook daar zit vaak een schot. Beide sectoren kunnen door samen te werken nochtans echte win-winverhalen creëren.

(Vincent Fobelets)

Gerelateerd artikel:
MVO debat #1: Waarom geraakt mvo niet uit de startblokken in België?