H&M's ethisch imago onder vuur

Wantoestanden bij H&M's beste leveranciers

Werknemers die kleren stikken bij H&M’s zogenaamde ‘beste’ leveranciers zouden nog steeds een hongerloon verdienen. Dat zou blijken uit een onderzoek van de internationale Schone Kleren Campagne. Bulgaarse leveranciers zouden nalaten de wettelijke minimumlonen te betalen. Bovendien zouden ze hun werknemers tot 80 uur per week laten werken. “Je gaat de fabriek binnen om 8 uur ‘s morgens, maar je weet niet wanneer je terug buiten bent. Soms gaan we pas om 4 uur ‘s nachts naar huis,” zegt een werknemer die kleren maakt voor H&M bij Koush Moda, een H&M leverancier in Bulgarije.

Geïnterviewde werknemers in India en Turkije zouden een derde en in Cambodja minder dan de helft van het geschatte leefbaar loon verdienen. In Bulgarije zou het loon van de geïnterviewden nog geen 10% bedragen van wat ze nodig hebben om een waardig leven te hebben. “De lonen zijn zo laag dat we overuren moeten werken om onze basisbehoeften te dekken,” zei een werknemer bij een H&M “gold supplier” fabriek in India. Overuren in 3 van de 6 onderzochte fabrieken zouden het wettelijke maximum overschrijden. In Bulgarije zouden werknemers zelfs moeten overwerken om het minimumloon te verdienen. Meer onderzoeksresultaten staan in het rapport “H&M: fair living wages were promised, poverty wages are the reality“. 

Campagne 'Turn Around, H&M'

De interviews met werknemers en bijkomend onderzoek werden uitgevoerd tussen maart en juni 2018 in het kader van 'Turn Around, H&M'. Dat is een campagne die wordt gecoördineerd door de internationale Schone Kleren Campagne en actief wordt ondersteund door het International Labor Rights Forum en WeMove.EU. De campagne werd gelanceerd in mei 2018, toen het duidelijk werd dat H&M zijn belofte dat alle “strategische leveranciers van H&M tegen eind 2018 een zodanige betalingsstructuur moeten uitwerken die hen in staat stellen om een menswaardig loon uit te betalen. Dit zou dan voor ongeveer 850.000 textielarbeiders geldig zijn.” In 2013, toen deze belofte gedaan werd, maakten zij 60% van de producten van H&M. 

Reactie van ongeloof

De H&M-groep is al jarenlang in gesprek met de internationale Schone Kleren Campagne, de auteurs achter het rapport. Beide organisatie streven eenzelfde lange termijn doel na, namelijk het teweeg brengen van systeemverandering in de textielindustrie met het oog op een leefbaar loon voor de textielarbeiders. Ze verschillen wel grondig van mening over de strategie. Belangrijke onenigheid heeft betrekking op de verantwoordelijkheid van een holding van kledingmerken in de processen voor loonvorming. Volgens H&M dienen loonniveaus door de partijen op de arbeidsmarkt worden vastgesteld. Dat moet gebeuren door middel van eerlijke onderhandelingen tussen werkgevers en werknemersvertegenwoordigers. Daarover bestaat een grote mate van eensgezindheid onder experts uit de industrie, de IAO van de VN en de vakbonden eens zijn.

De inspanningen van H&M in de afgelopen vijf jaar,  samen met andere merken, vakbonden, de ILO en andere partners, zijn  noodzakelijke geweest om een basis te leggen voor een beter loonvormingsmechanisme. Daarin zou de stem van werknemers versterk zijn, en zouden onderhandeling op fabrieks- en industrieniveau mogelijk geworden zijn. Vooral in het kader van het ACT-initiatief maakt men werk van collectieve onderhandelingssystemen. Op die manier zouden verbeteringen voor alle kledingarbeiders tot stand komen, ongeacht de fabriek waarin ze werken en de merken waarvoor ze werken.

H&M is trots op de bereikte resultaten. Met de in 2013 geïntroduceerde 'strategie voor een eerlijke en leefbaar loon' zouden ze ondertussen meer dan 600 fabrieken en 930.000 kledingarbeiders bereiken. Bovendien moeten alle leveranciers waarmee H&M samenwerkt ook een duurzaamheidscharter ondertekenen. Daarin eist H&M dat leveranciers hun werknemers minstens het minimumloon betalen; dat overuren binnen wettelijke limieten liggen en correct worden gecompenseerd; en dat ze de nationale wetgeving volgen. H&M stelt: "Als de leverancier niet de nodige verbeteringen doorvoert, beëindigen we uiteindelijk de zakelijke relatie." Op basis van de eigen audits en evaluatieprogramma's ziet H&M de beweringen in het rapport van de Schone Kleren Campagne (over het niet betalen van de minimumlonen) niet bevestigd. 

Onafhankelijk audit?

Kunnen de resultaten van onafhankelijk onderzoek een bijdrage leveren aan deze discussie over arbeidsrechten. Daarover bestaat toch een algemene consensus dat ze een grote maatschappelijke betekenis heeft. Kunnen alle betrokken partijen in deze discussie overeenkomen om een onafhankelijk onderzoeksbureau in te schakelen die iedereen voldoende vertrouwen inboezemt dat het een transparant en controleerbaar onafhankelijk onderzoek kan uitvoeren?

Wij zijn nu al benieuwd naar de resultaten. De huidige onderzoeken van de internationale Schone Kleren Campagne doen niet alleen vragen rijzen over de verantwoordelijkheid van de multinationals in de kledingsector, maar ook naar de rol van de sectorale vakbonden én de bevoegde overheden in de betrokken landen.